اطلاعات عمومی در مورد روغن
از دیرباز نقش و اهمیت روانکارها در تسهیل حرکت و حفظ قطعات متحرک به خوبی شناخته شده است. در سالهای قبل از اکتشاف نفت، از انواع چربیهای گیاهی و حیوانی بعنوان روان‌کننده استفاده میشد و پس از آن، استفاده از مشتقات مختلف نفت، بعنوان مواد روانکار در سطح گسترده‌ای از صنعت متداول گردید. استفاده از روانکارهای قدیمی، بدلیل معایب فراوان، بتدریج به فراموشی سپرده شد. امروزه در دنیا هزاران محصول روانکار، با کیفیتهای متنوع، توسط شرکتهای مختلف، تولید و در اختیار کاربران قرار داده میشود.
روانکاری
روانکاری علم تسهیل حرکت نسبی سطوح درحال تماس میباشد. روانکار ماده‌ای است که برای کاهش اصطکاک و سائیدگی، بین سطوحی که نسبت به هم دارای حرکت هستند قرار می‌گیرد
مهمترین وظایف روغنهای روانکار عبارتست از:
روانکاری
انتقال حرارت
آب‌بندی
حفاظت سطوح
ضربه‌گیری
انتقال آلاینده‌ها
انتقال نیرو و تأمین فشار
ترکیبات روغنهای مصرفی معمولا از دو قسمت اصلی روغن پایه و مواد افزودنی تشکیل شده‌اند. از آنجائیکه روغن پایه تمامی خواص لازم برای تأمین شرایط مناسب روانکاری را ندارد، در کاربردهای مختلف، مواد افزودنی مناسب به روغن پایه اضافه میشود.
انواع روغنهای روانکار
الف- روغنهای معدنی: این روغن ها از پالایش نفت خام و انجام مراحل مختلف تفکیک در برج تقطیر و افزودن مواد افزودنی بدست می‌آید و قیمت تمام شده آنها نسبتاً پائین بوده و در طیف وسیعی تولید و مصرف میشوند.
ب- روغنهای سنتتیک: این روغن ها از ترکیبات مختلف محصولات پتروشیمی و انجام فعل و انفعالات دقیق و کنترل شده بدست می‌آیند و از کارائی و قیمت تمام شده نسبی بالاتری برخوردار می‌گردند.
مواد افزودنی مهم روغن عبارتند از:
بالا برنده شاخص گرانروی
مواد ضد اکسیداسیون
مواد ضد کف
مواد ضد سایش
مواد ضدخوردگی و ضدزنگ
ترکیبات مقاوم‌کننده در برابر فشار
پاک‌کننده‌ها و معلق‌کننده‌ها
مواد پایین آورنده نقطه ریزش
تعاریف و اصطلاحات
گرانروی (ویسکوزیته (Viscosity: مقاومت سیال در مقابل جاری شدن و مهمترین ویژگی روغن میباشد.
شاخص گرانروی (Viscosity Index , VI): تاثیر تغییرات دما بر گرانروی(ویسکوزیته) روغن را نشان میدهد.
نقطه اشتعال (Flash Point): پایین‌ترین دمایی که در آن روغن به اندازه کافی به بخار تبدیل شده بطوریکه با نزدیک شدن شعله آتش در یک لحظه مشتعل و سپس خاموش شود.
نقطه ریزش (Pour Point): پایین‌ترین درجه حرارتی است که در آن روغن سرد شده و در آن جریان می‌یابد.
عدد قلیایی (TBN): یکی از مهمترین خواص شیمیایی روغن موتور که اسیدهای حاصله از احتراق داخل موتور را خنثی می‌کند.
طبقه بندی روغنهای موتور بر اساس گرانروی (SAE)
روغنهای موتور از لحاظ گرانروی به دو دسته کلی تقسیم می گردند
تک درجه‌ای (Mono Grade)، مانند روغنهای ۱۰, ۲۰, ۳۰, ۴۰, ۵۰
چند درجه‌ای (چهار فصل Multi Grade ,)، مانند روغنهای ۱۰W30, 15W40, 20W50 تقسیم میشوند.
روغنهای چند درجه‌ای به روغن‌هایی گفته میشود که به دلیل دارا بودن افزودنی بهبود دهنده شاخص گرانروی، قابلیت تنظیم اتوماتیک گرانروی را در دماهای مختلف دارد. حرفW (Winter) نشان دهنده این است که روغن در دمای پایین با این گرانروی و در دمای بالا با درجاتی که فاقد حرف W هستند خود را تنظیم می‌کند.
طبقه‌بندی روغنهای موتور بر اساس سطوح کیفیت ( , API American Petroleum Institute)
روغنهای موتور بنزینی با حرف S (Service Station)
روغنهای موتور دیزل با حرف C (Commercial) مشخص میشوند.
سطح کیفیت هر یک از این روغنها بوسیله حروف الفبای لاتین بعد از حرف C یا S تعیین میشوند.
کیفیت روغن از سمت چپ به راست کیفیت بیشتر می شود
کیفیت بالاتر ⇒ SM SL SJ SH SG SF SE SD SC SB SA
⇒ CI-4 CH-4 CG-4 CF-2 CF CF-4 CDII CE CD CC CB CA
چنانچه روغنهای روانکار بطور صحیح انتخاب و مصرف شوند نتایج سودمندی حاصل می‌گردد که مهمترین آنها عبارتند از:
کاهش سایش
کنترل دمای قطعات
افزایش عمر ماشین
افزایش راندمان
کاهش نیروی انسانی تعمیرات و هزینه تعویض قطعات
کاهش هزینه‌های مصروفه جهت تامین توان مورد نیاز
